We leven in een hectische wereld. Alles gaat steeds sneller, dingen veranderen voortdurend. We moeten meerdere ballen in de lucht houden, de perfecte ouder, vriend of werknemer zijn, mee veranderen en op de toekomst anticiperen. Via de media krijgen we een stroom aan prikkels te verwerken. In dat opzicht is de wereld een stuk complexer dan twintig, dertig jaar geleden. Uit onderzoek blijkt dat negen op de tien Nederlanders weleens stress ervaart in het dagelijks leven, vooral tijdens de donkere wintermaanden. (Bron: Agis)

 

Stress is van alle tijden

Desondanks is stress niets nieuws. Je gespannen voelen is normaal. Het kan je helpen om uitdagingen aan te gaan en je doelen te bereiken. Ook in de prehistorie, toen mensen nog voornamelijk als jagers in de natuur leefden, waren er gevaren die om een directe reactie vroegen. Kreeg iemand een roofdier in het vizier, dan kon hij twee dingen doen: vluchten of vechten.

 

In zo’n situatie ontstaan er allerlei fysieke reacties, waardoor het lichaam optimaal kan reageren:

  • De stresshormonen adrenaline en noradrenaline komen vrij (om extra alert te kunnen zijn)
  • Insuline wordt onderdrukt (voor extra glucose in het lichaam)
  • Hartslag en bloeddruk stijgen (om de spieren zuurstof te geven)
  • Spieren breken koolhydraten en eiwitten af (om energie te krijgen)

 

De oorzaken van stress

Alles wat je in je leven tegenkomt, kan spanning opleveren: de thuissituatie, relatie en vriendschappen, werk, verplichtingen. Mensen voelen stress als zij een onbalans ervaren tussen wat er van hen wordt gevraagd en wat ze in huis hebben om aan deze verwachtingen te voldoen. Verder blijkt uit onderzoek dat veel veranderingen in korte tijd een verhoogde kans op stress geven. Ook het feit dat mensen te veel keuzes hebben, kan stressgevoelens veroorzaken. In 1967 ontwikkelden de psychiaters Thomas Holmes en Richard Rahe een model dat inzichtelijk maakt in hoeverre bepaalde gebeurtenissen bijdragen aan chronische stress aan ziekte. Ze vroegen meer dan 5.000 mensen of ze bepaalde life events in de twee voorgaande jaren hadden ervaren. Elke gebeurtenis, een zogenaamde Life Change Unit, had een ander gewicht. Hoe meer gebeurtenissen de respondent had meegemaakt, hoe hoger de score. En hoe hoger de score, hoe groter de kans op een stressgerelateerde aandoening.

 

Enkele voorbeelden van Life Change Units (en hun gewicht op een schaal van 100):

  • Dood van een partner 100
  • Echtscheiding 73
  • Gevangenisstraf 63
  • Dood van naaste familie 63
  • Persoonlijke verwonding of ziekte 53
  • Huwelijk 50
  • Ontslag 47
  • Pensioen 45
  • Zwangerschap 40
  • Seksuele problemen 39
  • Gezinsuitbreiding 39
  • Grote verandering op het werk 39

 

De symptomen van stress herkennen

Chronische stress uit zich in lichamelijke en geestelijke klachten. Ook treedt er een verandering op in gedrag. Psychische stress en fysieke stress gaan eigenlijk altijd samen. Hoe we ons voelen en wat we denken heeft invloed op onze lichamelijke gezondheid. Meer dan de helft van de Nederlanders (57 procent) ondervindt wel eens lichamelijke klachten naar aanleiding van stress. (Bron: Agis).

 

Symptomen van lichamelijke stressklachten zijn onder andere:

  • een opgejaagd gevoel
  • moeheid
  • hyperventilatie
  • hoge bloeddruk
  • hartritmestoornissen
  • diabetes en overgewicht
  • slapeloosheid
  • spijsverteringsproblemen
  • verminderde weerstand
  • minder zin in seks
  • hart- en vaatziekten

 

Mentale stressklachten uiten zich onder meer in:

  • angsten
  • piekeren
  • paniekaanvallen
  • slaapproblemen
  • depressie
  • suïcidale gevoelens
  • overspannenheid
  • burn-out
  • slechte concentratie
  • vergeetachtigheid
  • niet kunnen genieten
  • geen zin in sociale contacten

 

Stress kan leiden tot de verschillende soorten gedrag zoals:

  • snel kwaad zijn
  • kort lontje
  • rusteloosheid
  • toenemend gebruik alcohol, tabak, koffie en medicijnen
  • niet-alert zijn
  • vreetbuien

 

Vroeger bestond een burn-out niet

Bij veel mensen leidt langdurige stress tot overspannen zijn of een burn-out: zij voelen zich volledig opgebrand door het werk en zijn emotioneel uitgeput. Deze ziekte is relatief nieuw, onze grootouders hadden er nog nooit van gehoord. De term burn-out is begin jaren zeventig in Amerika geïntroduceerd door psychoanalyticus Herbert J. Freudenberger. Hij stelde vast dat zeer betrokken, enthousiaste medewerkers van hulporganisaties om onverklaarbare redenen binnen een jaar veranderden in onverschillige, gedesillusioneerde en afstandelijke hulpverleners, met allerlei klachten. Tegenwoordig kampt 12,5 procent van de werkende Nederlanders met een burn-out. (Bron: TNO).

 

Sommigen beweren dat het een modeverschijnsel is, maar deze stelling zal kwaad bloed zetten bij iedereen die ooit met een burn-out te maken heeft gehad. Inmiddels is aangetoond dat een burn-out kan ontstaan nadat je langdurig bent blootgesteld aan stress op het werk. Er zijn bepaalde risicovolle beroepsgroepen, maar uiteindelijk kan iedereen een burn-out krijgen of overspannen raken. Het huidige werkklimaat en onze manier van leven – vooral het hoge tempo en de hoge eisen die we aan onszelf en anderen stellen – zijn de ideale voedingsbodem voor een burnout of overspannenheid.

 

Stress verminderen

Lichamelijk gezien verschilt de stress van nu eigenlijk niet zo veel van de stress in prehistorie. Wel gaan we nu heel anders met spanningen om: we laten stressvolle situaties vaak te lang voortduren en ontspannen te weinig. Daardoor kunnen chronische stressklachten ontstaan, zowel lichamelijk als geestelijk. Dat we in een drukke wereld leven, is een feit. Het is de kunst om goed te leren omgaan met de toegenomen hoeveelheid langdurige stress. Niet alleen mentaal, maar juist ook fysiek. Waar yoga, meditatie, pilates en mindfulness eerder als zweverig werden beschouwd, zijn ze tegenwoordig snel aan populair aan het worden. Het zijn dan ook effectieve manieren om het lichaam bewust naar een ontspannen staat te brengen en daarmee stress de baas te blijven (zie ook Tips om beter te ontspannen).

 

Maar uiteindelijk is het natuurlijk de allerbeste oplossing om niet alleen de gevolgen, maar juist vooral de oorzaken van stress aan te pakken. Heeft de stress met werk te maken, dan kan de confrontatie aangaan een oplossing zijn – of een andere baan zoeken. Komt de stress door een gebrek aan tijd, dan is het een kwestie van prioriteiten stellen en ernaar handelen. Bij stress door relatieproblemen is het aan te raden om het gesprek aan te gaan of een definitieve beslissing te nemen. Allemaal dingen waar moed (en eventueel wat hulp van huisarts of therapeut) voor nodig is, maar ze zijn de moeite waard: het leven is te kort om het te laten verpesten door stress.

 

Auteur: de Redactie.