Slaapmiddelen die op recept worden voorgeschreven worden ook wel benzodiazepines genoemd. Zoals de bekende ‘pammen’  Oxazepam en Temazepam. En ook bij spanningen worden benzodiazepines – oftewel benzo’s – voorgeschreven. De Rolling Stones bezongen valium reeds  in 1966 in hun nummer Mother’s little helpers. Valium is het beroemdste familielid van de benzodiazepines.

 

Librium, de eerste benzodiazepine, werd ontwikkeld in 1955 door farmaceutisch bedrijf Hoffman-LaRoche. Sindsdien zijn er tientallen bijgekomen. Vrouwen die overspannen waren of niet konden slapen kregen in de jaren zestig op grote schaal benzo’s voorgeschreven door hun huisarts. In de jaren tachtig werd steeds duidelijker dat ze een erg vervelende bijwerking hadden: ze zijn verslavend en je hebt steeds meer nodig voor hetzelfde effect.

 

Zo werken ze tegen stress en slaapproblemen

Benzodiazepines verminderen de overdracht van prikkels in het centrale zenuwstelsel. Daardoor ontspannen de spieren, vertraagt de ademhaling en daalt de hartslag. Het verschil tussen benzodiazepines zit hem vooral in de snelheid en de duur van de werking: een snel- en kortwerkende benzo wordt vooral voorgeschreven bij inslaapproblemen, een langdurig werkende bij angst en spanningen.

 

Wel voorgeschreven, niet vergoed

Inmiddels is aangetoond dat benzo’s eigenlijk niet goed werken. De stress- of slaapklachten komen al snel weer terug. Ze worden daarom niet meer vergoed door de zorgverzekeraars in geval van slaapproblemen of stress.

 

En hoewel huisartsen ze tegenwoordig niet meer zo snel voorschrijven, worden ze nog steeds veel geslikt. Ten minste 40 procent van de benzo’s wordt gebruikt als slaapmiddel. Andere redenen zijn stress, angststoornissen, epilepsie en delirium tremens (bij afkicken van alcohol).

Verslaving

In 2008 hadden circa 1,74 miljoen mensen slaap- of kalmeringsmiddelen op recept gebruikt. Ongeveer één derde van de gebruikers neemt de benzo’s chronisch, waarbij de kans dat ze verslaafd raken, groot is. Het gebruik van benzodiazepines is relatief hoog onder vrouwen en ouderen. Er zijn circa 700.000 Nederlanders die aan deze middelen verslaafd zijn of ze misbruiken.

 

Als ik maar één nacht kon slapen…

Dat benzo’s verslavend kunnen zijn, daar kan Andrea Kapelaan (42) over meepraten. ‘Ik ben gescheiden in 2008. Een moeilijke periode. Mijn ex-man was failliet gegaan en we zaten met schulden, moesten ons huis uit. We hadden continu ruzie. Bovendien heeft mijn zoon ADHD wat voor extra spanningen zorgde. Ik lag elke nacht wakker en daardoor werd de stress alleen maar groter. “Als ik maar weer één nacht kon slapen,” zei ik tegen de huisarts. Hij gaf me temazepam mee, genoeg voor een week. Maar na een week was er niet veel veranderd. Behalve dan dat ik eindelijk een paar nachten had geslapen. Mijn leven was nog steeds een puinhoop. Voor mijn gevoel had ik echt iets nodig om deze periode door te komen. Ik merkte al snel dat ik niet meer zonder kon. Ik schaamde me rot als ik een nieuw recept vroeg. Mijn huisarts gaf ze toch mee. Ondertussen werd ik labieler en angstiger. En als ik mijn slaappillen niet nam, lag ik de hele nacht wakker. De dagen erna was ik erg onrustig, had spierpijn en soms ook paniekaanvallen. Na twee jaar wilde ik er écht van af. Ik ben gaan afbouwen met ‘halfjes’ en uiteindelijk ben ik – na een helse week waarin ik geen oog dicht deed – helemaal gestopt. Ik had niet gedacht dat het zo moeilijk zou zijn om ze te laten staan.’

Gewenning

Al na enkele dagen of weken gebruik, neemt het effect van benzodiazepines af. Dit heet gewenning of tolerantie. Eigenlijk werken ze dan al niet meer. Bij slaapstoornissen blijkt dat iemand na 1 tot 4 weken op benzodiazepines weer net zo’n moeite heeft met (in)slapen als voorheen. Maar dat beseft diegene meestal niet. Hij meent dat hij langer heeft geslapen mét benzo’s en hij meent dat hij korter heeft geslapen zonder.

 

Men vermoedt dat dit te maken heeft met het geheugen, dat slechter is onder invloed van benzodiazepines, waardoor de belabberde nachtrust niet goed blijft hangen. Daardoor heeft iemand het gevoel dat hij beter of langer heeft geslapen op de benzodiazepines, terwijl dit feitelijk dus niet klopt. Kortom, een benzo biedt geen langetermijnoplossing, en kan beter niet langer dan veertien dagen worden geslikt.

Bijwerkingen van benzo’s

Benzodiazepines geven een kalm gevoel, maar het gaat ook ten koste van aandacht, geheugen en concentratie. Niet alleen tijdens het gebruik, maar ook lang erna. Enkele bijwerkingen:

 

Ongelukken

Onder invloed van benzo’s kunnen mensen zich suf en slap voelen: het reactievermogen en de aansturing van de spieren zijn minder goed. Ook dubbelzien komt voor. Dat alles vergroot het risico op ongelukken.

 

Depressies

Depressie is één van de bijwerkingen van benzo’s en kan in sommige gevallen zelfs de aanleiding zijn voor een zelfmoordpoging. 

 

Luchtweginfecties

Omdat benzo’s de spieren verslappen, hebben ze ook invloed op de ademhaling. Die wordt oppervlakkiger en minder krachtig. Bacteriën kunnen zich daardoor makkelijker in de luchtwegen nestelen.

Alternatieven voor benzo’s

Er zijn veilige en natuurlijke manieren om het slapen te vergemakkelijken, zonder bijwerkingen, zonder risico op verslaving

 

Slaaptherapie
Cognitieve gedragstherapie is een goed bewezen maar vrij onbekend middel tegen slaapproblemen. Vaak houden slechte slaapgewoontes en slaapbelemmerende gedachten een slaapprobleem in stand. Met slaaptherapie leer je die gewoontes en gedachten doorbreken.

 

Melatonine
Het lichaamseigen stofje melatonine kan helpen om een gezond slaappatroon te herstellen. Melatonine helpt om sneller in slaap te vallen. In Nederland is melatonine vrij verkrijgbaar bij de drogist en apotheek. Er zijn aanwijzingen dat melatonine kan helpen om af te kicken van benzodiazepines.

 

Valeriaanwortel
De werkzame stoffen uit de wortel van de valeriaanplant worden gebruikt bij slaapstoornissen en stress. Valeriaanwortel is van oudsher bekend om haar kalmerende eigenschappen. Valeriaan is door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen geregistreerd als traditioneel kruidengeneesmiddel. In Nederland is valeriaan vrij verkrijgbaar bij de drogist en apotheek

 

Magnesium
Magnesium is een mineraal dat de spieren ontspant en dat de productie van melatonine ondersteunt. ’s Avonds een dosis magnesium kan de kwaliteit en duur van de slaap verbeteren en het inslapen makkelijker maken.

WEETJE

  • …het risico dat iemand valt of een verkeersongeluk krijgt onder invloed van benzo’s 28 tot 60 procent groter is dan normaal?
  • …na 1 tot 4 weken benzodiazepines slikken iemand weer net zo’n moeite met slapen heeft als ervoor?
  • …chronomed een programma heeft voor het afbouwen van benzodiazepines. (www.chronomed.nl)

 

Enkele bekende benzo’s:

  • clonazepam – Rivotril
  • oxazepam – Seresta
  • lorazepam – Temesta
  • temazepam – Normison
  • midazolam – Dormicum

 

Bronnen o.a.

  • www.infofyto.nl
  • Nationale Drug Monitor Jaarbericht 2011 en 2012. Uitgave Trimbos-instituut, 2012 en 2013
  • NHG Standaard Slaapproblemen en Slaapmiddelen
  • Ned. Tijdschr. Geneeskd. 2001;145:1342-6, Stand van zaken
  • Het langdurig gebruik van benzodiazepinen, W.J.M.J. Gorgels, R.C. Oude Voshaar, A.J.J. Mol, M.H.M. Breteler, E.H. van de Lisdonk en F.G. Zitman